Digitale driftbui? Klik op pauze!

Stel je voor: je kind is met volle aandacht een favoriet computerspel aan het spelen, ogen volledig gericht op het scherm. Jij vertelt je kind dat de schermtijd voorbij is. En dan begint het: stress! Omdat je kind je negeert. Of omdat je kind weigert te doen wat je zegt. Klinkt dat bekend? Je bent niet de enige. Of denk aan een andere situatie: je kind kijkt naar een favoriete serie... net zo gefocust. Niets van de buitenwereld komt nog binnen. Dus ook niets van wat jij zegt. Irritaties over schermtijd en niet willen stoppen, zijn bekende problemen. Dat betekent niet dat jij iets verkeerd doet. Met een paar goed onderzochte tips, kun je schermproblemen en driftbuien hierover voorkomen. Je kunt er zelfs een leermoment van maken.

Het is niet alleen maar een leuk spel spelen. Als kinderen op een scherm zitten, verliezen ze al snel het besef van tijd, vooral als ze ervan genieten. Wat voelt als ‘nog vijf minuten’, wordt voor hen zomaar vijftig minuten! Dat komt omdat beeldschermen je in een soort ‘digitale tunnelvisie’ kunnen trekken. Het besef van tijd verdwijnt. Dat werkt zo voor kinderen, maar ook voor volwassenen. We hebben dit allemaal weleens meegemaakt!

Probeer te begrijpen wat een scherm doet

Schermen zijn niet alleen leuk; de inhoud is ook nog eens zo ontworpen dat we er steeds opnieuw op willen. Veel apps en games zijn zó ontwikkeld, dat ze dopamine aanmaken (een stofje in de hersenen dat zorgt voor een gelukkig gevoel). Daardoor is het veel moeilijker om het scherm weg te leggen. Dus als het scherm uitgaat, moeten kinderen niet alleen afstand doen van hun favoriete spel of serie, maar valt ook het plezier en geluksgevoel in één keer helemaal weg. En dat is behoorlijk moeilijk voor kinderen die nog aan het leren zijn hoe ze met hun emoties kunnen omgaan.

Als je een paar minuten van te voren voorzichtig aankondigt dat de tijd bijna voorbij is, is de overgang vaak wat gemakkelijker en kun je heftige reacties voorkomen.

Let op signalen van te veel schermtijd

Niet alle schermtijd is gelijk. Dus wanneer moet je je zorgen gaan maken? Wat zijn zorgelijke signalen? Zorgelijk wordt het bijvoorbeeld als je kind moeite heeft met slapen. Of niet wil stoppen op het scherm. Of als je kind zich lijkt te vervelen bij andere activiteiten. Bij die signalen is het zinvol om eens te kijken hoeveel tijd er besteed wordt op een scherm.

• Misschien merk je ook stemmingswisselingen bij je kind, geïrriteerdheid, in de ogen wrijven of klagen over hoofdpijn.
• Misschien is je kind niet meer geïnteresseerd om buiten te spelen of met vriendjes af te spreken.

Ook dat kunnen signalen zijn van te veel schermgebruik. Of misschien heeft je kind beelden of inhoud gezien die niet passend zijn bij de leeftijd. Zie je thuis een paar van deze signalen? Raak niet in paniek. Het zijn signalen. Je kunt nu aanpassingen maken om gezonde grenzen te stellen en de schermtijd voor je kind te beperken.

Van jongs af aan gezonde digitale gewoontes aanleren

Peuters zijn als een spons; ze nemen gewoontes en voorbeelden van wat ze zien heel snel over. Het is soms gemakkelijk om kinderen voor een scherm te zetten. Toch zijn er ook andere eenvoudige dingen waar kinderen geboeid en rustig mee bezig kunnen zijn.

Je kunt met kleine veranderingen beginnen:

• Zorg dat je van te voren speelgoed klaar hebt liggen in plaats van het scherm. Eenvoudig speelgoed, zoals blokken, krijtjes, auto’s of puzzels, vinden peuters vaak leuk.
• Maak de momenten zónder scherm voorspelbaar, zoals voor het middagslaapje, tijdens het eten en voor het slapen, zodat kinderen niet overprikkeld raken.
• Gebruik een klok of iets anders waaraan kinderen kunnen zien hoe lang de schermtijd duurt. Leg dat uit, zodat ze dat weten. Geen verrassingen betekent minder driftbuien!
• Geef een compliment als je kind rustig het scherm uitzet of weglegt.

Het is verleidelijk om toch toe te geven als je kind moppert. Of om je kind een scherm te geven als jij even vijf minuten rust nodig hebt. Dat kennen we allemaal! Maar als dit een gewoonte wordt, verwachten kinderen misschien dat ze altijd op een scherm mogen als ze boos of overstuur zijn. Het is beter dat ze leren op een andere manier met zulke gevoelens om te gaan. Het is dus een goed plan om van jongs af aan kinderen te leren dat er grenzen zijn aan de tijd op een scherm.

Kinderen in de basisschoolleeftijd: help hen bij het vinden van een balans tussen schermtijd en het echte leven

Zodra kinderen naar de basisschool gaan, worden computers een groter onderdeel van het leren, zeker vanaf groep 3. Maar kinderen hebben nog steeds grenzen nodig en het goede voorbeeld van ouders en verzorgers. En zelfs de beste educatieve app kan een activiteit in het echte leven niet vervangen.

Betrek je kind bj het opstellen van regels over schermtijd. Als kinderen zich meer betrokken voelen, houden ze zich gemakkelijker aan de door jullie samen opgestelde regels. Hier zijn een paar ideeën:

• Probeer schermtijd een plek te geven in de dagelijkse routine van activiteiten, zoals buitenspelen, samen iets drinken en een klusje doen.
• Houd slaapkamers schermvrij. Dat helpt om te kunnen ontspannen en slapen.
• Het is leuk om af en toe mee te doen in de digitale wereld van je kind. Speel samen een game of kijk samen een aflevering van een serie. Het is een geweldige manier om jullie band op te bouwen en samen te praten over wat je kind leuk vindt.
• Gebruik een klok of timer en help je kind regelmatig herinneren aan de afgesproken schermtijd. Dit werkt goed bij kinderen in alle leeftijden. Het kan vooral goed helpen bij kinderen met autisme, ADHD en andere kinderen die extra hulp nodig hebben.

Soms komen kinderen op het scherm iets tegen waar ze nog niet aan toe zijn. Check regelmatig wat ze online bekijken. Zorg dat ze met hun scherm op een open plek zitten, zodat je het scherm kunt zien. Dat helpt om te weten of ze iets zien dat ongepast of eng is.

Weet je wat je kind ziet en welke games je kind speelt? Dan wordt het gemakkelijker om meteen te praten over lastige onderwerpen. Ook kun je helpen bij het maken van goede keuzes. Begrijpen waaróm je kind op het scherm zit, helpt ook. Waarom en hoe wordt het scherm gebruikt? Wat heeft je kind op dat moment nodig? Dat kan belangrijk zijn om te weten, omdat kinderen in die leeftijd nog aan het leren zijn hoe ze kunnen omgaan met hun emoties, vooral na een lange dag.

Duidelijke afspraken en routines voor schermtijd helpen vaak om driftbuien te voorkomen. Ook je eigen voorbeeld in schermgebruik is belangrijk en laat zien dat jij je ook aan de afspraken houdt. Het is goed om te weten dat sommige kinderen schermen gebruiken om hun emoties te reguleren en rustig te worden. Je kunt hier dan rekening mee houden bij het stellen van grenzen.

Tieners: help tieners een positieve relatie op te bouwen met technologie

Tieners besteden een groot deel van hun tijd online. Sociale media, videogames, berichtjes... het is vaak hun manier om te ontspannen en contact te houden met elkaar. Maar als er geen goede balans meer is, kan dat invloed hebben op hun slaap en mentale gezondheid. Ze verliezen dan soms andere belangrijke dingen in hun leven uit het oog.

De beste manier is er open over praten met tieners. Begin dus een gesprek over hun online ervaringen. Vraag waar ze zich zorgen over maken. Je kunt bijvoorbeeld vragen: ‘Wat vind je wel of niet leuk aan deze apps?’ Of: ‘Hoe voel je je als je deze app gebruikt? En erna, als je ermee stopt?’ Je kunt ook samen kijken op welke manier apps, games en websites proberen mensen verslaafd te maken, zoals door het gebruik van beloningen. Bespreek dit met je tiener. Het is ook een goed idee om schermvrije plekken en schermvrije tijden in te voeren voor het hele gezin, bijvoorbeeld tijdens het eten, als jullie samen in gesprek zijn en voor het slapen gaan. Als je tieners betrekt bij het stellen van digitale grenzen, voelen ze dat hun mening wordt gewaardeerd. En dát maakt de kans groter dat ze zich aan die grenzen houden. Het zorgt vaak ook voor minder conflicten en meer rust in huis!

Heb je het gevoel dat het schermgebruik een probleem is geworden? Lukt het niet om een betere balans te vinden? Probeer er dan éérst op een rustige manier over te praten, in plaats van meteen grenzen te stellen of het te verbieden. Vraag tieners of ze zelf vinden dat ze te lang op een scherm zitten. Herinner hen eraan dat veel apps juist gemaakt zijn om er zo lang mogelijk op te blijven en je verslaafd en afhankelijk te maken. Dat overkomt niet alleen tieners, maar ook volwassenen!

Daarna kunnen jullie samenwerken aan een oplossing, zoals:

• Afspreken om op vaste tijden geen scherm te gebruiken (telefoon, gamen, iets anders) en langere pauzes nemen.
• Andere schermvrije activiteiten voorrang geven, zoals sport, hobby’s of creatieve activiteiten. Wordt dit iets nieuws? Kies dan samen iets leuks.
• Denk je dat je hulp nodig hebt? Weet dat het juist heel krachtig is om advies te vragen, of dat nu bij het wijk- of buurtteam is, de huisarts of een speciale organisatie voor schermverslaving. Het is moeilijk om in je eentje om te gaan met de schermverslaving van je tiener.

Perfectie bestaat niet

Dé perfecte oplossing voor gezonde schermtijd bestaat niet. Zelfs volwassenen hebben er moeite mee. Wat belangrijk is, is om afspraken hierover te maken die werken voor jouw gezin.

Stel schermvrije plekken en schermvrije tijden in, zoals slaapkamers en momenten dat jullie samen praten. Iedereen wil échte aandacht toch? Probeer regelmatig samen ‘de stekker eruit te trekken’ voor ‘quality time’ samen. Misschien door samen een eindje te gaan wandelen na het eten, een bordspel of een ander spel te doen. En gaat het goed? Geef je kind dan een compliment en vertel wat je fijn vindt, zoals: ‘Fijn dat je je tablet hebt weggelegd.’ Of voor oudere kinderen: ‘Wat fijn dat je je telefoon op stil hebt gezet en met ons meedoet.’

Val je na een tijdje als gezin weer terug in oude gewoontes? Dat is niet erg. Merk gewoon op wat er is veranderd. Ga samen met je kinderen in gesprek hoe jullie opnieuw weer een paar grenzen kunnen afspreken.

Zoek je meer tips hoe je beter om kunt gaan met uitdagend gedrag van je kind? Ga dan naar Positief Opvoeden Online.