Vijf vaardigheden die elk kind nodig heeft voor het aangaan van vriendschappen (en hoe je kinderen kunt helpen met positief opvoeden)

Stel je voor: je kind komt naar je toe en zegt: “Niemand wil met mij spelen.” Je voelt je meteen verdrietig. Het is heel normaal dat je het meteen wilt oplossen. Maar wat is eigenlijk de beste manier om kinderen te leren over vriendschap?

We willen dat onze kinderen vrienden maken, samen spelen en plezier hebben. Maar we willen ook dat ze zelfvertrouwen hebben als iets lastig is. Onderzoek van Triple P laat zien dat kinderen met hechte vriendschappen vaak ook een warme band hebben met hun ouders. Hun ouders helpen hen om met moeilijke situaties om te gaan en contact te maken met andere kinderen¹.

Er zijn vijf sociale vaardigheden die kinderen helpen om vrienden te maken en vriendschappen te onderhouden. Het goede nieuws is dat je een paar van deze dingen waarschijnlijk al doet zonder dat je het doorhebt.

Vaardigheid 1: Help je kind een goede vriend te zijn.

Het maken van vrienden start met vriendelijk zijn en het vinden van dezelfde interesses. Kinderen leren deze vaardigheden door naar ons te kijken (voorbeeldgedrag) en door hun eigen ervaringen. Elk kind ontwikkelt zich op zijn eigen tempo. Sommige kinderen hebben daarbij wat extra hulp nodig.

Praat samen over wat een goede vriend is. Vraag aan je kind: wat doet een goede vriend? Laat hij anderen meespelen? Luistert hij naar ideeën van anderen? Geef je kind een compliment als je ziet dat het zulke dingen goed doet. Vertel ook wat jij zelf leuk vindt aan jouw vrienden.

Als kinderen ouder worden, kun je over meer dingen praten. Je kunt bijvoorbeeld een lastige situatie in een vriendschap van jezelf delen en uitleggen hoe je daarmee omgaat – door goed te luisteren en samen een oplossing te zoeken. Zo leert je kind dat vriendschappen soms lastig zijn, maar dat dat normaal is.

Vaardigheid 2: Op je beurt wachten

Op je beurt wachten, bijvoorbeeld tijdens een spel of een gesprek, is een belangrijke sociale vaardigheid. Kinderen moeten leren om te wachten, met hun frustraties om te gaan en om iets te durven zeggen.

Je helpt je kind al met deze vaardigheid als je bijvoorbeeld ‘ik zie, ik zie wat jij niet ziet’ speelt in de auto of bij het eten iedereen de beurt geeft om iets te vertellen. Als je kind dit lastig vind, kijk dan goed naar zijn leeftijd, talenten en wat het al kan. Het is misschien lastig van peuters te verwachten dat ze hun lievelingsspeelgoed delen, maar je kunt wel een eenvoudig spelletje doen, zoals samen een bal heen en weer rollen.

Kleuters en basisschoolkinderen kunnen ‘om de beurt’ oefenen als zij samen spelen. Dit is een goed moment om een spel klaar te zetten, de regels uit te leggen, in de buurt te blijven (als dat nodig is) en kinderen een compliment te geven als het goed gaat.

Sommige kinderen vinden spelletjes met winnaars en verliezers leuk, maar andere kinderen – bijvoorbeeld kinderen met een gevoelig karakter,– kunnen dit juist stressvol vinden. Je kunt dan beter kiezen voor samenwerkingsspellen of knutselactiviteiten waarbij niemand 'wint'. Jij kent je kind het best, dus kies spellen die uitdagend zijn, maar niet te moeilijk.

Vaardigheid 3: Luisteren

Luisteren is meer dan alleen wachten tot je zelf mag praten. Het betekent laten zien dat je echt luistert en begrijpt wat de ander zegt – met je lichaam én met je woorden. Dit heet actief luisteren.

Als ouder of verzorger leer je kinderen luisteren door hoe je zelf met ze omgaat. Wanneer jij goed luistert naar je kind, leert je kind ook om naar anderen te luisteren. Als een kind zegt: "Ze is niet meer mijn beste vriendin!" – neem dan even de tijd om te luisteren. Herhaal wat je kind zegt en boem het gevoel. Bijvoorbeeld: "Je bent verdrietig omdat Alexa niet meer je beste vriendin is." Zo laat je zien dat je echt luistert en dat je je kind series neemt.

Veel gezinnen merken dat vaste momenten op de dag – zoals voor het slapengaan of onderweg naar school – goed werken om met elkaar te praten.
Dit helpt om een hechte band op te bouwen en helpt kinderen om zich goed te voelen, omdat ze hun gedachten en dromen kunnen delen.

Vaardigheid 4: Inleven in anderen

Empathie is een sociale vaardigheid die kinderen leren terwijl ze opgroeien. Baby’s en jonge kinderen gaan soms huilen of lachen als ze anderen dat zien doen – dat is het begin van hoe empathie zich ontwikkelt. Rond de leeftijd van 4 of 5 jaar beginnen kinderen te begrijpen hoe iemand zich voelt².

Als je kind verdrietig is over iets – bijvoorbeeld als het zegt: “Ze hebben mij niet uitgenodigd voor hun verjaardagsfeestje” – dan kan dat ook voor jou lastig zijn. Haal even rustig adem en erken de gevoelens van je kind door iets te zeggen als: “Het klinkt alsof je je buitengesloten voelt.” Luister goed naar wat je kind vertelt.

Probeer daarna samen te denken over waarom je kind niet uitgenodigd is. Misschien was het een klein feestje. Zo leert je kind dat er verschillende redenen kunnen zijn waarom iemand iets doet. Het helpt je kind om anders naar de situatie te kijken en positief te blijven. Als jij het ook lastig vindt, neem dan een moment voor jezelf of praat erover met een vriend of je partner.

Vaardigheid 5: Conflicten oplossen

Wat als uitdagingen met vriendschappen juist een teken zijn dat je kind zich normaal ontwikkelt?
Kinderen moeten leren om ruzie te maken en het weer goed te maken. Dat hoort erbij. Sommige kinderen vinden het moeilijk om de juiste woorden te vinden en hebben een beetje hulp nodig. Het is belangrijk om te zien wanneer ze dit goed doen en ze daarvoor een compliment te geven.

Denk ook eens na over hoe jij thuis met meningsverschillen omgaat. Kinderen leren veel door naar ons te kijken: hoe wij onze mening geven en weer tot een oplossing komen. Het is helemaal niet erg om af en toe een discussie te hebben thuis – zolang kinderen ook zien hoe je die oplost. (Heftige ruzies zijn niet goed voor kinderen om mee te maken.)

Als je kind op de basisschool ruzie heeft met een vriend of vriendin, probeer dan even afstand te nemen. Kinderen kunnen vaak meer aan dan we denken. Moedig hen aan om zelf oplossingen te bedenken door vragen te stellen zoals: “Wat zou je doen als dit nog een keer gebeurt?” of “Wat zou je morgen kunnen zeggen?” Zo help je ze om zelf na te denken. En: kinderen voeren sneller ideeën uit die ze zelf bedacht hebben.

Tot slot: Positief opvoeden helpt

Kinderen leren vaardigheden door te kijken hoe wij omgaan met anderen, door het voeren van gesprekken en door samen te spelen. Als je kind moeite heeft met vriendjes maken of houden, is het beste wat je kunt doen: eerst luisteren, en dan rustig helpen om ze zelf het probleem te laten oplossen.

Maak je je zorgen over de mentale gezondheid van je kind? Je bent niet de enige. Er is ondersteuning. Praat met de leerkracht, de huisarts of een professional.

Leer via onze gestructureerde online cursus

Alle ouders kunnen baat hebben bij onderbouwde strategieën om hun kind te ondersteunen. Voor gezinnen met kinderen van 12 jaar en jonger kan Triple P Online helpen. Voor ondersteuning bij tieners kunt u Teen Triple P Online proberen.

Bronnen

1. Boyle, C., Sanders, M. R., Ma, T., Hodges, J., Allen, K.-A., Cobham, V. E., Darmawan, I., Dittman, C. K., Healy, K. L., Hepburn, S.-J., MacLeod, L. M., Teng, J., & Trompf, M. (2023). The thriving kids and parents schools project: Protocol of an incomplete stepped wedged cluster randomised trial evaluating the effectiveness of a Triple P seminar series. BMC Public Health, 23(1), Article 2021. https://doi.org/10.1186/s12889-023-16962-4
2. Simon, P., & Nader-Grosbois, N. (2023). Empathy in Preschoolers: Exploring Profiles and Age- and Gender-Related Differences. Children, 10(12), 1869. https://doi.org/10.3390/children10121869