Routines en rituelen: meer rust en minder conflicten

Het kan een dagelijks terugkerende uitdaging zijn: kinderen laten meewerken. Misschien wil je peuter niet gaan slapen ’s avonds. Of klaagt je oudere kind om aan tafel te moeten eten. Of heb je een tiener die simpelweg weigert om iets te doen. En misschien denk je dan wel: ‘Kunnen ze nu niet gewoon een beetje meewerken?’

Wil je je kind stimuleren om mee te werken? Er is een idee dat misschien té gemakkelijk lijkt, maar vaak heel goed werkt: gebruik maken van routines en rituelen.

Wat zijn routines en rituelen?

Een routine of ritueel is een vaste volgorde van een activiteit of gebeurtenis. Thuis kun je ze gebruiken om een vaste volgorde af te spreken voor wat kinderen kunnen doen. Bijvoorbeeld voordat ze naar bed gaan. Of om zich klaar te maken voor school. Of eten op vaste tijden. Ouders of verzorgers kunnen samen met hun kind(eren) zulke vaste routines of rituelen opstellen. Juist die vaste gewoontes zorgen voor rust en duidelijkheid. Ze maken het dagelijkse leven gemakkelijker, doordat iedereen weet wat er verwacht wordt.^1,2 Vaste routines en rituelen kunnen gebruikt worden bij kinderen van alle leeftijden, ook bij kinderen met een beperking. Het belangrijkste is om steeds hetzelfde in de vaste volgorde te herhalen. Als dat lukt, helpt dat om stress te verminderen en kinderen mee te laten werken.¹

De voordelen van routines en rituelen

Als routines en rituelen op een rustige manier worden uitgevoerd om kinderen structuur te bieden, is aangetoond dat kinderen gemakkelijker meewerken. En als het meewerken verbetert, zorgt dat vaak voor minder ruzies en een betere band tussen kinderen en hun ouders of verzorgers.¹

Dit zijn de voordelen:

Routines en rituelen zorgen ervoor dat het leven voorspelbaarder wordt. Als kinderen weten wat ze kunnen verwachten, is er minder strijd bij de dagelijkse taken, zoals in de ochtend of tijdens bedtijd.^1,2 En dat zorgt er vaak voor dat iedereen een hechtere band voelt en rustiger is. Daardoor kan de stress verminderen.
Routines en rituelen kunnen ook heel goed helpen bij de toekomstige ontwikkeling en welzijn van kinderen. Als ouders hun kinderen helpen om goede routines te ontwikkelen, worden kinderen steeds zelfstandiger, wat een belangrijke vaardigheid is.^1,2
Als er thuis routines en rituelen zijn, worden dagelijkse taken en momenten minder stressvol. Dat kan een positieve invloed hebben op de fysieke en mentale gezondheid van kinderen.²

Routines en rituelen opstellen in je gezin

Wat zijn de moeilijkste momenten om je kind mee te laten werken?

Misschien is het ochtendritueel wel het moeilijkst bij jullie thuis: iedereen moet aangekleed zijn, eten, tandenpoetsen en de deur uit. Of is juist het avondritueel nogal chaotisch? Of maak je je zorgen of je kind wel genoeg slaapt. Wat het ook is... als we een vast ritueel maken van dat soort momenten, is er een grote kans dat het soepeler verloopt.

Elk gezin en ieder kind is anders. Dus elk ritueel zal ook anders zijn. Met dat in gedachten gaan we eens kijken naar een paar ideeën. Misschien wil je ze uitproberen.

Houd vast aan je ritueel of routine. Ben je begonnen met een nieuwe routine of ritueel? Houd dat vast. Herhaal het. Doe het elke dag in dezelfde volgorde. Door de voorspelbaarheid ervan helpt het kinderen om zich veilig en vertrouwd te voelen.¹ Een ochtendritueel kan er bijvoorbeeld zo uitzien: wakker worden, ontbijten, tandenpoetsen, aankleden, schoenen aandoen en de schooltas inpakken. Als kinderen weten dat dit elke dag zo gaat en hun ouders of verzorgers hen hierbij rustig helpen, is de kans groter dat het echt een vast ritueel wordt en kinderen het zelf leren. Misschien duurt het wel een aantal weken voordat kinderen het ritueel helemaal kennen, maar het is de moeite van het proberen waard!
Stel grenzen op een positieve manier. Bij rituelen en routines horen vaak ook een paar afspraken die passen bij het kind en het gezin. Deze afspraken helpen om gewenst gedrag en het meewerken te stimuleren. Je kunt bijvoorbeeld een afspraak maken over een vaste bedtijd of de tijd om op te staan. Of een afspraak hoe lang een kind na schooltijd op het scherm mag.
Geef duidelijke instructies. Het geven van duidelijke instructies of opdrachten tijdens de rituelen en routines zijn belangrijk. De instructies moeten passen bij het kind. Dat betekent niet dat je altijd moet zeggen wat je kind kan doen, al hebben sommige kinderen dat juist wél nodig. Het kan ook zijn dat je alleen maar hoeft te vragen wat de volgende stap van het ritueel is. Sommige kinderen vinden het fijn om plaatjes of foto’s te hebben van elke stap van het ritueel. Voor anderen kan een afvinklijst met daarop alle stappen helpen.
Help je kind bij de routine of het ritueel. Heeft je kind hulp nodig? Dan help je daarbij. Het ligt eraan wat je kind zelf al kan en nog niet. Jonge kinderen hebben misschien meer hulp nodig om ’s nachts rustig te worden. Oudere kinderen hebben misschien hulp nodig bij het stellen van grenzen voor het gebruik van hun telefoon. Kinderen met een beperking hebben misschien weer andere hulp nodig bij het volgen van het ritueel. Dus het is belangrijk om te kijken welke hulp je kind nog nodig heeft van jou.
Geef complimenten. Geef kinderen complimenten als ze het ritueel of de routine volgen. Volgt je peuter bijvoorbeeld het slaapritueel? Geef dan een compliment en benoem wat je peuter doet.

Zelfs de kleinste rituelen en routines kunnen helpen om beter om te gaan met de dagelijkse uitdagingen. Daardoor leren kinderen om wat gemakkelijker mee te werken. Wil je meer ideeën over rituelen en routines? Of hoe je kinderen kunt helpen bij wat ze nodig hebben? Kijk dan bij één van onze online opvoedprogramma’s. Heb je een kind jonger dan 12 jaar? Dan kan Positief Opvoeden Online helpen. Heb je thuis een tiener? Misschien wil je Positief Opvoeden Online voor ouders van tieners proberen.

Wil je meer tips over het opvoeden van zelfverzekerde kinderen? Kijk dan eens bij Positief Opvoeden Online.

Bronnen

Ren, L., & Fan, J. (2019). Chinese preschoolers’ daily routine and its associations with parent-child relationships and child self-regulation. International Journal of Behavioral Development, 43(2), 179-184. https://doi.org/10.1177/0165025418811126
Selman, S. B., & Dilworth‐Bart, J. E. (2024). Routines and child development: A systematic review. Journal of Family Theory & Review, 16(2), 272-328. https://doi.org/10.1111/jftr.12549