‘Game over’ of ‘game on’? Schermtijd en de mentale gezondheid van kinderen

“Kinderen hebben geen schermen nodig. Ouders zouden die dingen weg moeten gooien!”

Heeft iemand weleens zoiets tegen je gezegd? Of heb je zoiets zelf weleens gedacht?

Opvoeden in dit digitale tijdperk is een dagelijkse uitdaging. Tenzij je besloten hebt om ‘off grid’ te wonen, zijn digitale beeldschermen onderdeel van de wereld van kinderen. Daar komt nog bij dat iedereen, van de media tot buren en vrienden, een mening lijkt te hebben over de hoeveelheid schermtijd die kinderen mogen hebben. Deze meningen verschillend enorm. En meestal zijn ze niet positief, waardoor beeldschermen een slechte reputatie krijgen.

Natuurlijk is het logisch om voorzichtig te zijn met kinderen en schermen. Tenslotte wordt te veel schermtijd in verband gebracht met lichamelijke en mentale gezondheidsproblemen bij kinderen en tieners.^1,2 En dan hebben we het nog niet eens over de online veiligheidsrisico’s van schermgebruik, zoals digitaal pesten op sociale media.

Toch is het natuurlijk niet zo eenvoudig om die schermen dan maar ‘weg te gooien’. Voor sommige gezinnen werkt het heel goed om geen beeldschermen te gebruiken. Maar voor veel gezinnen is dat geen optie. Schermen worden op school vaak gebruikt als leermiddel. Telefoons kunnen nodig zijn om contact te houden. We gebruiken schermen natuurlijk ook thuis, voor werk of privé. Kinderen zien ze overal. Het gaat erom om een goede balans te vinden in schermgebruik. Als dat lukt, kan dat positieve gevolgen hebben voor het onderwijs en de sociale contacten van kinderen. Schermen kunnen ook gewoon leuk zijn, naast alle stress in het leven.² Maar dat betekent niet dat er geen grenzen nodig zijn. Vooral voor jonge kinderen zijn die erg belangrijk.

Stress en schuldgevoel over schermgebruik komt veel voor bij ouders

Op basis van een Triple P-vragenlijst vorig jaar, weten we dat veel ouders en verzorgers zich zorgen maken over het schermgebruik van hun kinderen. Ze willen graag meer begeleiding hoe ze hiermee om kunnen gaan. Het komt dus vaak voor dat we ons schuldig voelen, als we kinderen toelaten op schermen. Maar dit schuldgevoel is niet goed voor de ontwikkeling van kinderen. Een schuldgevoel zorgt er vaak voor dat we meer stress voelen, wat de relatie met onze kinderen kan beïnvloeden.³ De twijfel of kinderen wel of niet op een scherm mogen en hoe lang, kan zorgen voor stress over wat we moeten doen. Er kunnen zelfs conflicten ontstaan met onze kinderen over het schermgebruik. En dat kan weer zorgen voor nóg meer schuldgevoel.

Dus... wat kunnen we doen als we die schermen niet gewoon weg kunnen gooien?

Misschien is kwaliteit boven kwantiteit het antwoord.

Schermtijd: kwaliteit boven kwantiteit

Beeldschermen hoef je niet te zien als ‘goed’ of ‘slecht’ of als ‘beloning’ of ‘straf’. Het is een onderdeel van het leven dat we op de juiste manier proberen te gebruiken. We moeten schermen in balans brengen met andere dingen, zoals beweging.

Dat kun je doen door na te denken wáár onze kinderen schermen voor gebruiken, in plaats van te focussen op de tíj́d die ze erop besteden. Met andere woorden: kwaliteit boven kwantiteit. Bijvoorbeeld: te veel schermtijd wordt gelinkt aan lagere taalniveaus van kinderen. Maar een betere kwaliteit van schermgebruik (zoals educatieve spelletjes doen en samen kijken met ouders of verzorgers) wordt juist positief gelinkt aan de taalvaardigheid van kinderen.⁴

Ideeën voor kwalitatief goede schermtijd: van sociale media tot videogames

Er is geen standaardaanpak voor sociale media, videogames, apps of televisiekijken. Voor tieners zijn er bijvoorbeeld andere grenzen dan voor een kind op de basisschool. Er kunnen ook situaties zijn waarin kinderen (zoals kinderen met een beperking) schermen kunnen gebruiken om rustig te worden, om zintuiglijke redenen of om te communiceren. Hun schermgebruik vraagt dan om een andere aanpak.⁵

Wat denk je dat kan werken in jouw gezin?

Het kan handig zijn om het schermgebruik van je kind eens te observeren. Dan kun je grenzen stellen die passen bij de leeftijd, bij wat je kind nodig heeft en bij jullie gezin. Jij beslist waar je je goed bij voelt. Hieronder zijn een paar ideeën om te proberen.

Tips voor schermtijd voor jongere kinderen (tot 5 jaar)

Volgens de meeste internationale gezondheidsrichtlijnen raden deskundigen aan om geen schermen te gebruiken bij kinderen jonger dan 2 jaar. Dit geldt overigens niet voor videobellen. Chatten of videobellen met familie en vrienden hoort bij kwalitatief goed schermgebruik. Het is voor kinderen een mooie manier om contacten op te bouwen en te onderhouden.⁶
In de leeftijd van 2 tot 5 jaar wordt vaak maximaal een uur schermgebruik aanbevolen. Probeer educatieve spelletjes om er zoveel mogelijk profijt uit te halen. Samen met je kind kijken, spelen en praten over deze spelletjes is bovendien een prachtige manier om de band met je kind te versterken.
Geef van jongs af aan het goede voorbeeld in positief schermgebruik. Ook dat kan een enorm verschil maken. Kinderen kijken naar wat wij doen, zelfs baby’s. Ze zien onze gewoontes en hoeveel tijd wij zelf op een scherm zitten. Ouders die zelf vaker beeldschermen gebruiken, hebben meestal kinderen die ook vaker schermen gebruiken.⁷

Tips voor schermtijd voor jongere kinderen (5 tot 16 jaar)

De meeste internationale richtlijnen adviseren om schermtijd te beperken tot twee uur per dag. Daar hoort de schermtijd die nodig is voor schoolwerk meestal niet bij.⁷ Om te zorgen voor meer ‘kwaliteit’ tijdens deze uren, kun je proberen interesse te tonen in wat je kind doet. Dat is deels om veiligheidsredenen. Het is ook een kans om contact te maken met je kind. Als ouders weten wat hun kinderen doen op het scherm, kan dat zorgen voor minder schermgebruik en minder ongepast gebruik.¹ Dat betekent dat je bijvoorbeeld vraagt naar de games die je kind speelt. Of misschien wil je wel samen spelen. Let ook op welke apps worden gedownload, wat er online gedaan wordt en met wie je kind chat of praat.
Stel ouderlijk toezicht in. De risico’s van beeldschermen gaan vaak verder dan wat kinderen daarop doen of hoe lang ze op een scherm zitten. Soms is het goed om dit te controleren. Kijk op welke manier je controles kunt instellen op de televisie, apps of games. Check regelmatig of deze nog aan staan, want kinderen ontdekken vaak snel hoe ze deze uit kunnen zetten.
Stel grenzen. Regels en grenzen voor het schermgebruik zijn belangrijk voor kinderen. Het kan problemen en de totale schermtijd verminderen.¹ Dit is vooral belangrijk tijdens schoolvakanties. Afhankelijk van de leeftijd van je kind, kun je hier samen afspraken over maken. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van het scherm voor- en/of na schooltijd. Denk mee met je kind; niet alle schermtijd is gelijk. Er is een verschil tussen urenlang gamen en online berichten uitwisselen met een vriendje. Dat laatste is misschien wel goed voor de mentale gezondheid. Als kinderen ouder worden, kun je wat flexibeler zijn. Je kunt bijvoorbeeld samen een schermtijdrooster maken die je kind kan volgen. Dat kan handig zijn voor je kind... én voor jou.
Andere activiteiten bedenken, helpt vaak ook om kinderen wat langer van het scherm weg te houden. Na schooltijd buiten spelen bijvoorbeeld. Of bespreek samen welke sport of andere activiteit je kind graag wil doen.
Praat open met je kind. Online zijn er risico’s van cyberpesten, identiteitsdiefstal en online schade. Maar als we een hechte, gezonde band opbouwen met onze kinderen door interesse te tonen en te luisteren naar wat ze zeggen, vertellen ze ons sneller als er iets is. En dan is het dus gemakkelijker om hen te steunen als ze hulp nodig hebben of als het online misgaat.
Cyberpesten kan een probleem worden als kinderen ouder worden. Praat met je kind over online pesten. Laat weten dat je kind altijd bij jou kan komen als er iets gebeurt, wat het ook is. Stimuleer positieve relaties met vrienden. En leer je kind hier zuinig op te zijn.

Deze tips geven je misschien wat ideeën over het schermgebruik van je kind, zodat het niet ‘game over’ hoeft te zijn. Wil je meer ideeën over het stellen van grenzen voor schermgebruik? Kijk dan bij één van onze online opvoedprogramma’s. Heb je een kind jonger dan 12 jaar? Dan kan Positief Opvoeden Online helpen. Heb je thuis een tiener? Misschien wil je Positief Opvoeden Online voor ouders van tieners proberen.

Meer tips over het opvoeden van zelfverzekerde kinderen vind je op Positief Opvoeden Online.

Bronnen

Nagata, J. M., Paul, A., Yen, F., Smith-Russack, Z., Shao, I. Y., Al-Shoaibi, A. A., ... & Baker, F. C. (2024). Associations between media parenting practices and early adolescent screen use. Pediatric Research, 1-8. https://doi.org/10.1038/s41390-024-03243-y
Muppalla, S. K., Vuppalapati, S., Pulliahgaru, A. R., & Sreenivasulu, H. (2023). Effects of excessive screen time on child development: An updated review and strategies for management. Cureus, 15(6). https://doi.org/10.7759/cureus.40608
Wolfers, L. N., Nabi, R. L., & Walter, N. (2024). Too much screen time or too much guilt? How child screen time and parental screen guilt affect parental stress and relationship satisfaction. Media Psychology, 1-32. https://doi.org/10.1080/15213269.2024.2310839
Madigan, S., McArthur, B. A., Anhorn, C., Eirich, R., & Christakis, D. A. (2020). Associations between screen use and child language skills: A systematic review and meta-analysis. JAMA pediatrics, 174(7), 665-675. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2020.0327
Alper, M., Alcorn, A.M., Harrison, K., Manganello, J.A., Romeo, R.R. (2025). Digital Media and Neurodevelopmental Differences. In: Christakis, D.A., Hale, L. (eds) Handbook of Children and Screens. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-69362-5_8
Swider-Cios, E., Vermeij, A., & Sitskoorn, M. M. (2023). Young children and screen-based media: The impact on cognitive and socioemotional development and the importance of parental mediation. Cognitive Development, 66, 101319. https://doi.org/10.1016/j.cogdev.2023.101319
Cost, K. T., Unternaehrer, E., Tsujimoto, K., Vanderloo, L. L., Birken, C. S., Maguire, J. L., ... & Charach, A. (2023). Patterns of parent screen use, child screen time, and child socio‐emotional problems at 5 years. Journal of Neuroendocrinology, 35(7), e13246. https://doi.org/10.1111/jne.13246